u źródeł natury
STRONA GŁÓWNA | O NATURZE 2000 | MAPA | SCENARIUSZE ZAJĘĆ | LINKI | O PROGRAMIE U ŹRÓDEŁ NATURY | O ŹRÓDŁACH

 

Ochrona przyrody w Unii Europejskiej


Ochrona przyrody jest w obecnych czasach niekwestionowaną koniecznością. Sprawnie funkcjonujące, zróżnicowane gatunkowo ekosystemy przesądzają w dużym stopniu o tym, jak zdrowa i jak droga jest żywność, którą jemy, jak czystą wodę mamy w jeziorach, rzekach i kranach, czy wreszcie – jak bardzo powinniśmy obawiać się powodzi. Ogólnoeuropejskie epidemie pryszczycy i choroby wściekłych krów, katastrofalne powodzie czy powszechnie zauważalne zmiany klimatu uświadamiają nam, jakie mogą być skutki rozwoju gospodarczego prowadzonego bez rzeczywistego poszanowania przyrody. Troska o zachowanie różnorodności biologicznej przestała więc być luksusem krajów bogatych, lecz jest po prostu kluczowym elementem ochrony jakości naszego życia. Skuteczna ochrona przyrody jest współcześnie niezbędnym składnikiem trwałego (zrównoważonego) rozwoju społeczeństw.

Zgodnie z tym podejściem, Unia Europejska (UE) w swej Strategii Zrównoważonego Rozwoju [1] zakłada, że ochrona zasobów naturalnych i różnorodności biologicznej stanowi jeden z nadrzędnych celów strategicznych Wspólnoty, niezbędnych dla skutecznej realizacji podstawowych zadań nakreślonych w Strategii Lizbońskiej. Jednym z celów operacyjnych Strategii Zrównoważonego Rozwoju jest zahamowanie spadku różnorodności biologicznej do roku 2010, a w szczególności skuteczna ochrona najważniejszych typów siedlisk oraz gatunków zwierząt i roślin [2]. Podstawowym narzędziem realizacji tego celu w Unii Europejskiej jest wdrażana od 1992 roku sieć Obszarów Natura 2000.

Ogólnoeuropejska sieć obszarów chronionych, jaką jest Natura 2000, powołana została dla zachowania najcenniejszych przyrodniczo fragmentów naszego kontynentu. Koncepcja sieci Natura 2000 powstała w oparciu o rozpoznanie dwóch niepokojących zjawisk. Po pierwsze – wiele gatunków zwierząt i roślin jest zagrożonych wymarciem w granicach Europy. Dla przykładu w roku 2002 szacowano, iż blisko połowa (43%) spośród wszystkich gatunków ptaków występujących w Europie jest narażona na wyginięcie na naszym kontynencie. Po drugie – główną przyczyną wymierania gatunków jest utrata ich siedlisk w wyniku działalności ludzkiej. Wyrąbując stare lasy, osuszając mokradła, prostując rzeki i rozbudowując miasta, człowiek zabiera wielu gatunkom ich dom, czyli naturalne siedliska ich występowania. Skuteczna ochrona gatunków musi obejmować ochronę tych siedlisk – miejsca występowania i życia gatunków – przed ingerencją człowieka. Oczywiście, nie jesteśmy w stanie ochronić wszystkiego, ale wyłączenie spod najintensywniejszego rozwoju gospodarczego kilkunastu lub nawet 20% powierzchni kraju, co jest wspólnotowym założeniem tworzenia sieci Natura 2000, przy pozostałych 80% pozostawionych dla intensywnego rozwoju gospodarczego wydaje się rozsądnym kompromisem.

Natura 2000 jest podstawową formą obszarowej ochrony przyrody we Wspólnotcie Europejskiej. Tereny chronione w ramach Natura 2000 to miejsca szczególnie licznego występowania najrzadszych, najbardziej zagrożonych wyginięciem gatunków zwierząt i roślin oraz siedlisk na terenie Unii Europejskiej. Jest to więc system ochrony przyrody obszarów ważnych z perspektywy całej Wspólnoty, a nie tylko poszczególnych państw członkowskich. Na tym właśnie polega jedna z podstawowych różnic pomiędzy Natura 2000 [3] a innymi krajowymi formami obszarowej ochrony przyrody.

Tereny Natura 2000 powinny tworzyć spójną sieć obszarów chronionych pozwalającą na skuteczną ochronę zagrożonych gatunków zwierząt i siedlisk w granicach całej UE. W ramach europejskiej sieci tworzone są dwa rodzaje obszarów Natura 2000: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSOP) [4] oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOOS) [5]. Pierwszy typ obszarów, tj. OSOP powoływany jest dla ochrony najważniejszych ostoi zagrożonych ptaków. Drugi typ obszarów tj. SOOS ustanawia się w celu ochrony zagrożonych gatunków roślin, gatunków zwierząt (poza ptakami) oraz siedlisk przyrodniczych. Co ważne, oba typy obszarów mogą się pokrywać i w rzeczywistości obszary wyznaczone dla ochrony ptaków bardzo często są jednocześnie miejscami, gdzie występują i chronione są zagrożone siedliska, ssaki czy ryby. W Polsce obszary Natura 2000 bardzo często pokrywają się również z istniejącymi parkami narodowymi czy parkami krajobrazowymi. Obszary Natura 2000 są więc z reguły tworzone na terenach, które od dawna były chronione prawem krajowym.

Europejska Strategia Zrównoważonego Rozwoju

Zrównoważony rozwój, definiowany jako „rozwój, który odpowiada na potrzeby dzisiejszego pokolenia, nie ograniczając realizacji potrzeb przyszłych pokoleń”, był głównym tematem tzw. Szczytu Ziemi, zorganizowanego w Rio de Janeiro w 1992 roku. Wtedy światowi przywódcy podpisali konwencje w sprawie zmian klimatycznych i w sprawie bioróżnorodności. Na zakończenie szczytu ogłoszono deklarację zawierającą 27 zasad dotyczących środowiska i zrównoważonego rozwoju.
UE ma własną strategię zrównoważonego rozwoju, która obejmuje większość problemów omawianych w Rio, w tym kwestie ekonomiczne, środowiskowe i społeczne. Ujęto w niej siedem kluczowych wyzwań:
  • Zmiany klimatyczne i czysta energia
  • Zrównoważony transport
  • Zrównoważona konsumpcja i produkcja
  • Ochrona zasobów naturalnych i zarządzanie nimi
  • Zdrowie publiczne
  • Integracja społeczna, demografia i migracja
  • Globalne ubóstwo
Odnowiona Strategia Zrównoważonego Rozwoju UE („odnowiona”, ponieważ jest to aktualizacja pierwszej strategii opracowanej w 2001 roku) wyjaśnia, w jaki sposób możemy zaspokoić nasze potrzeby bez pogarszania jakości życia przyszłych pokoleń. W lutym 2005 roku Komisja Europejska dokonała oceny postępów i doszła do wniosku, że sytuacja uległa pogorszeniu. W celu zatrzymania niekorzystnych tendencji prowadzących do eksploatacji zasobów naturalnych i degradacji środowiska oraz w celu rozwiązania problemu bezrobocia, imigracji i zdrowia publicznego Rada UE przyjęła nową strategię w czerwcu 2006 roku. Zrównoważona przyszłość w naszych rękach.

Przewodnik po strategii zrównoważonego rozwoju UE, Wspólnoty Europejskie 2008


[1] „Renewed EU Sustainable Development Strategy”. Council of The European Union note 10117/06.
[2] „Halting the loss of biodiversity by 2010 and beyond”. Commission of the European Communities COM(2006) 216 final.
[3] Natura 2000 jest obok innych krajowych form ochrony definiowana w Ustawie o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku
[4] Nazywane też Obszarami Specjalnej Ochrony (OSO)
[5] Nazywane też Specjalnymi Obszarami Ochrony (SOO)



Autorzy:
Marta Majka Wiśniewska (1972) – pracuje dla CEE Bankwatch Network przy Polskiej Zielonej Sieci. Zajmuje się problemami na styku infrastruktura-środowisko, w tym potencjalnymi konfliktami z obszarami sieci Natura 2000.
Przemysław Chylarecki (1963) – ornitolog, pracownik Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Warszawie, współzałożyciel Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (1991) i twórca programu Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych (2000).

Powyższy artykuł pochodzi publikacji "U źródeł Natury. Natura 2000 i inne formy ochrony przyrody. Materiały dla nauczycieli", Łódź 2009, ISBN: 978-83-928246-3-3.

Spis artykułów:




 
 
.
  
U źródeł Natury

Witamy na archiwalnej (2009) stronie projektu
„U źródeł Natury”, którego głównym celem było zapoznanie uczniów i nauczycieli z problematyką programu NATURA 2000 oraz pozostałymi formami ochrony środowiska.


PAKIET DLA GIMANZJÓW

PAKIET DLA LICEÓW

 

logo źródła

Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
ul. Zielona 27, 90-602 Łódź
tel. 42 632 81 18, kom. 507 575 535
e-mail: office@zrodla.org
www.zrodla.org


1,5% podatku na zieloną edukację




Sponsorzy programu:


logo NFOSiGW
Projekt dofinansowany ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej



.
Wsparcie udzielone przez Islandię, Liechtenstein
i Norwegię poprzez dofinansowanie
ze środków Mechanizmu Finansowego
Europejskiego Obszaru Gospodarczego
oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego,
a także ze środków budżetu
Rzeczpospolitej Polskiej w ramach
Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.




Partnerzy programu:


.

.



Bezpłatny program do rozliczenia podatku
za rok 2023 jest już dostępny do pobrania ze strony opp.zrodla.org


Uwaga! Ta strona używa cookie. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.